Recensie door Ron van Es van: In de sterren het staat geschreven De reis, de bestemming

12 oktober 2025

Wanneer betekenis en bewustwording elkaar ontmoeten

Ron van Es is schrijver, spreker en begeleider op het gebied van zingeving, leiderschap en bewustwording.
Als oprichter van de Betekenis Boeken Club,  journalist bij The Optimist, Psychosyntheticus,  en betrokken bij initiatieven als de School for Purpose Leadership en The Podcast of Hope, verdiept hij zich al jaren in boeken en mensen die bijdragen aan een meer bewuste en betekenisvolle samenleving.
Zijn recensie van In de sterren het staat geschreven – De reis, de bestemming is dan ook meer dan zomaar een bespreking — het is erkenning, herkenning van de intentie waarmee dit boek is geschreven.


John de Ruijter

In de sterren het staat geschreven, de reis, de bestemming

Uitgeverij Visiewijszer


In de sterren het staat geschreven De reis, de bestemming


Sommige mensen willen graag een boek schrijven dat alles omvattend is, een soort geschiedenis van alles. Beste voorbeeld voor mij is Ken Wilber met zijn ‘Een Beknopte Geschiedenis van Alles’ (met de hoofdletters die de uitgever op de voorkant zette geeft men wel aan dat dit een belangrijk boek wordt geacht. Ik word altijd een beetje zenuwachtig van een boek dat alles wil beschrijven. Ik moet zeggen dat Ken Wilber wel een behoorlijk eind komt met ‘een theorie over de ontwikkeling van de mensheid, en zet hierin de ontwikkeling van het bewustzijn centraal. De ontwikkeling van een nomadische naar een agrarische samenleving hangt samen met veranderingen in onze visie op onszelf, ons bewustzijn.’ 


Maar voor de Betekenis Boeken Club las ik ook het boek van Joep Dohmen Iemand zijn - Filosofie van de persoonlijke vorming ‘Het monumentale werk dat ‘Iemand zijn’ is, helpt om te begrijpen dat we als mens de opdracht hebben om met de nodige discipline inzicht te krijgen in wie we kunnen zijn om ‘elkaar te waarderen en de onderlinge verschillen te verdragen.’ 


En het boek van Harry Geels My Little Book on the Philosophy of Life ‘Harry Geels heeft het zichzelf ook niet makkelijk gemaakt. Een boek in het Engels dat propvol en dan bedoel ik ook propvol ideeën, theorieën, schema’s en aanhalingen van filosofen en schrijvers staat. Het is dan ook geen ‘little book’ geworden maar een 'gesamtkunstwerk'. Is dat fout? Welnee, maar het beperkt nu eenmaal je lezerspubliek en daarmee ook de redacties van media.’


Nu is daar het boek van John de Ruijter ‘In de sterren staat het geschreven, de reis, de bestemming’. ‘Een boek’, lees ik, ‘over bewust leven, er bewust zijn, bewust-er worden, innerlijke groei en de moed om anders te leren kijken.’ Het is een boek dat gestoeld is op 12 thematische hoofdstukken - het getal 12 zal bewust gekozen zijn - en zijn ‘een weerspiegeling van een reis naar binnen. Geen eindpunten, maar uitnodigingen om te onderzoeken, te voelen en te ervaren.’ 


Het boek is helder geschreven en zorgt nergens voor verstopping in je denken. Het is veel, maar goed te behappen. 


Net als de voorbeelden van boeken die ik eerder hierboven aangaf, voert het ook hier te ver om alles te bespreken van dit boek. Eén thema wil ik hier echter meer uitlichten, een thema dat in deze polariserende en ontwrichtende samenleving uiterst actueel is en dat is het hoofdstuk dat ‘Het collectief geheugen’ wordt genoemd. In een tijdperk waar eenzaamheid sterk wordt gevoeld en waar we losgetrokken van wortels het idee hebben dat we onze eigen weg moeten ploegen, is er natuurlijk het gegeven dat we niet alleen zelf een verleden hebben, maar dat er ook een collectief verleden is. Het idee raakt aan dat idee dat Carl Jung uitvoerig heeft onderzocht: wat verbindt ons ten diepste? 


John de Ruijter beschrijft in dit hoofdstuk het idee van een collectief geheugen op twee manieren:

1. Het geheugen als bron van kennis en als leidraad voor ons bestaan. ‘Hoe beïnvloedt het onze identiteit? Welke patronen herhalen zich, en welke lessen kunnen we daaruit trekken?

2. Het collectief geheugen kan ook een belemmering worden. ‘Hoe kunnen we ons eraan ontworstelen en tegelijkertijd een poort naar transformatie zijn?’


Als we het collectief geheugen onderzoeken, moeten we teruggrijpen op een verleden; waar komen we vandaan, wie waren we en wat hebben we daarvan nog in ons systeem? ‘Wat als die diepe angst die je soms voelt, niet alleen van jou is?’ Dat onderzoeken doe je heel goed met vormen als Familieopstelingen of collectieve verhalen en herinneringen opzoeken. Het afleggen van bepaalde patronen uit het verleden betekent ook dat je vanuit een bewustzijn afstand kunt nemen. In het boek wordt het plegen van verzet als strategie genoemd. ‘Mensen die bestaande structuren durfden te bevragen en te doorbreken, hebben de koers van de geschiedenis beïnvloed. Verzet is de drijvende kracht achter vooruitgang, innovatie en het herschrijven van maatschappelijke normen.’


Ik moet onherroepelijk denken aan Philipp Blom, de historicus die zijn nieuwe boek ‘Hoop, over een wijze verhouding tot de wereld’ noemde. Op een vraag van een journalist waar hij dan op hoopte, antwoordde hij: ‘De moed om door te vragen. Doorvragen betekent dat je de realiteit niet als gevangenis accepteert omdat ‘die nu eenmaal zo is’, want in zo’n wereld is er geen hoop omdat er niets kan worden veranderd. Alleen als we doorvragen, ontstaan er nieuwe mogelijkheden, dus als we zeggen: ja, maar kan het ook anders? Is er ook een andere manier? Is de manier waarop we op die doelen afgaan wel goed? Wat wil ik eigenlijk in mijn leven? Dan kun je ook hopen.’


Verzet tegen een collectief geheugen dat je vastzet, is vragen naar nieuwe wegen. Onderzoeken naar het waarom, vraagt om de moed het anders te gaan doen. John de Ruijter schrijft daarop: ‘Als het collectief geheugen geen stilstaand reservoir, maar een dynamisch bewustzijnsveld is waarin elke gedachte, intentie en actie een afdruk achterlaat, dan betekent dat dat we niet slechts de erfgenamen zijn van wat was, maar ook de bouwers van wat komt.’ Daarmee sluit hij aan op dat boek van Roman Krznaric ‘Geschiedenis voor Morgen, inspiratie uit het verleden voor de toekomst’. ‘De mensheid moet terugblikken om vooruit te gaan. De geschiedenis heeft het vermogen om onze verbeelding open te breken, ons denken ontvankelijk te maken voor de inspirerende mogelijkheden die als een verborgen schat verborgen liggen in het verleden.’


Roman Krznaric kiest voor die weg te gaan zijn idee van een crisisrespons. ‘Gelukkig is er een vierde crisiscontext die een radicale politieke verandering in gang kan zetten: ontwrichting.’ Een systeeminstabiliteit dat Roman Krznaric in een model ‘ontwrichtingsnexus’ noemt. Een crisis die ideeën relevant laat worden, waardoor er een beweging ontstaat, en die op zichzelf weer nieuwe ideeën creëert. Een beweging tegen, zoals we dat van veel protesten kennen, is dus niet genoeg. Een beweging moet streven naar nieuwe ideeën die nieuwe oplossingen, hoe revolutionair ze ook zijn, mogelijk maken.’ 


Daarmee kom je uit met dat wat John de Ruijter hier ‘het collectief geheugen als levend potentieel’ noemt. ‘Het is een dynamisch, evoluerend veld waarin niet alleen het verleden ligt besloten, maar ook de kiemen van de toekomst. Elke gedachte, elk inzicht en elke actie die wij nu ondernemen, voegt zich toe aan deze grotere stroom en beïnvloedt wat komen gaat.’ 


Duidelijk is wel dat het onderzoeken van het collectief geheugen, op persoonlijk niveau, en op maatschappelijk niveau ook leidt tot het bewust worden welke plek je nu inneemt en welke plek je (beter) kunt innemen. En hoe je die plek vorm geeft, wie je daarin al bent en worden zal, daar gaat de rest van dit boek over. Een boek dat vraagt om tijd en aandacht. Diepe reflectie en voldoende vragen aan jezelf. 


Ron van Es 


Lees de recensie hier - Koop het boek hier


Wooden Trojan horse with text:

Het Paard van Troje van onze tijd Een spiegel voor wie durft te kijken

door John • 18 oktober 2025
Er zijn leiders die zich presenteren als redders, maar in werkelijkheid duisternis brengen - niet met wapens, maar met woorden. Het Paard van Troje rijdt niet meer opgetrokken uit hout, maar bestaat uit macht, geld en illusie. En telkens weer doen we de poorten open. Er zijn leiders die zich presenteren als redder van het volk, maar in werkelijkheid het volk gijzelen. Niet met wapens, maar met woorden. Niet met bommen, maar met angst. Hun kracht ligt niet in wijsheid, maar in manipulatie. Ze spreken over vrijheid, maar bedoelen gehoorzaamheid. Spreken over waarheid, maar verspreiden verwarring. En miljoenen applaudisseren, zonder te beseffen dat ze langzaam hun eigen vrijheid opofferen. Donald Trump is daar een hedendaags voorbeeld van - een democratisch gekozen leider, het nieuwe Paard van Troje dat door de poorten van de democratie is gereden. Zijn pantser glimt van belofte, maar van binnen huist iets anders: een narcistisch systeem dat opleeft van bewondering en verering. Alles moet draaien om hem. Feiten buigt hij om, kaarten tekent hij over, geschiedenis herschrijft hij ter plekke. Niets lijkt hem te kunnen weerhouden. Er wordt smalend gelachen, en als iemand hem weerspreekt, word die onthoofd - niet met een zwaard, maar met woorden, vernedering of ontslag. Zijn macht berust niet op visie, maar op verleiding. Op het bespelen van angst, identiteit en trots. Zelfs oorlog is voor hem een onderhandelingsmiddel geworden: “Als jullie wapens bij ons bestellen, dan blijven wij aan boord. Doen jullie dat niet — dan trekken wij ons terug.” Zo verwordt morele verantwoordelijkheid tot handelswaar. De prijs van vrede wordt vandaag afgerekend in dollars. Het lijkt grotesk, maar het is dodelijk reëel. Wie zich verzet, wordt weggezet als vijand. Wie zwijgt, blijft in functie. Dat is geen leiderschap, dat is controle. Achter zijn gebalde vuist lopen touwtjes – niet die van leider, maar touwtjes als van een marionet die beweegt aan de hand van macht, geld en angst. En juist dat maakt hem zo gevaarlijk, omdat velen denken dat hij zelf de touwtjes in handen heeft. Maar hij is niet de eerste, en hij zal niet de laatste zijn. De geschiedenis heeft dit script eerder geschreven. Adolf Hitler werd ooit onthaald als een redder - een Messias voor een volk dat gebukt ging onder armoede, vernedering en wanhoop. Na de Eerste Wereldoorlog, het Verdrag van Versailles en jaren van inflatie en werkloosheid, hunkerde Duitsland naar richting en trots. Hij gaf het volk wat het wilde horen: orde, eenheid, herstel. Zijn woorden klonken als bevrijding, maar leidden naar onderdrukking. Geen strobreed werd hem in de weg gelegd om duisternis te verspreiden, precies in een tijd waarin men naar licht verlangde. De uitkomst van zijn verworven macht is schandelijk duidelijk geworden - een vernietigende erfenis die tot op de dag van vandaag voelbaar is, in wonden die moeilijk genezen, in herinneringen die waarschuwen, en in het collectieve besef hoe kwetsbaar vrijheid werkelijk is. En ook in onze tijd herhaalt het zich. Vladimir Poetin - ooit voorgesteld als stabiele staatsman, kroonprins en beschermer van traditie en orde - werd zelfs in het Westen met open armen ontvangen. In Nederland werd hij destijds met eerbetoon ontvangen - door onze toenmalige kroonprins én minister-president - terwijl zijn netwerk van bedrijven via gunstige fiscale routes hier werd ontlast, gefaciliteerd door onze eigen overheid. Het toont hoe diep en ver de macht van geld reikt: hoe welvaart en belangen ogen kan sluiten voor morele duisternis. Zolang de handel bloeit, lijkt niemand te willen zien wat er werkelijk gaande is. En toch is het nauwelijks te bevatten: zo kort na de schande van de Tweede Wereldoorlog herhaalt de geschiedenis zich - alsof we niets hebben geleerd. We zien opnieuw hoe één man, gedreven door macht, geld, en angst, een volk meesleept in een oorlog tegen waarheid en menselijkheid. En terwijl de wereld opnieuw worstelt met macht en machteloosheid, zien we hetzelfde patroon in een ander deel van diezelfde geschiedenis. En wie denkt dat zulke patronen tot het verleden behoren, hoeft slechts te kijken naar het heden. Israël - geboren uit het verlangen naar rust, vrede, en erkenning, uit de gruwel van vervolging, uit de littekens van eeuwenlange ontmenselijking - draagt nog altijd het gewicht van herinnering met zich mee. Maar waar pijn niet wordt geheeld, herhaalt zij zich. Wat ooit een roep om erkenning en veiligheid was, is in het huidige conflict met Palestina verworden tot een strijd waarin angst en vergelding elkaar blijven voeden. Een volk dat hunkerde naar rust, vrede, en erkenning, leeft nu in een werkelijkheid waarin muren worden gebouwd in plaats van bruggen. De wonden van het verleden lijken de toekomst te dicteren. De geschiedenis toont opnieuw haar bittere spiegel: dat wie zijn eigen lijden niet transformeert, het onbewust doorgeeft aan de ander. Er is geen rechtvaardigheid in herhaling. Er is slechts vergetelheid, vergelding, vermomd als bescherming. En zo wordt zichtbaar hoe de mensheid telkens weer struikelt over dezelfde steen - de steen van de angst om werkelijk te vergeven, te voelen, te doorleven en te doorzien. Het zijn mis-leiders, geen leiders. Ze spreken tot de angst van mensen, niet tot hun bewustzijn. Ze weten dat wie hunkert naar betekenis, vatbaar wordt voor de illusie van zekerheid. Zo wordt de geest verleid, het hart verdoofd en de waarheid vervormd tot een spiegel die slechts het ego weerspiegelt. Het Paard van Troje keert telkens terug - in nieuwe vormen, met nieuwe gezichten, in een nieuwe tijd. En steeds weer laat de mensheid de poorten open, omdat we lijken te vergeten hoe verleiding klinkt. Een leider die zichzelf ziet als de enige waarheid, vernietigt langzaam de ruimte waarin waarheid nog kan bestaan. De media worden verdacht gemaakt, de wetenschap wordt ondermijnd, de rechtspraak wordt uitgedaagd - allemaal zogenaamd in naam van het volk. Maar in werkelijkheid draait het om één ding: zijn beeld in de spiegel. Wat Trump doet, is niet uniek. Het is een patroon dat zich herhaalt in elke tijd waarin angst groter wordt dan inzicht. Netanyahu doet het, Poetin doet het, Xi doet het, en steeds meer kleine Trumps volgen het voorbeeld. Het narcisme van de macht is als een virus: het verspreidt zich waar bewustzijn afwezig is. En wij, wat doen wij? Wij zijn de poortwachters. Wij beslissen of het paard naar binnen mag, of dat we eindelijk durven zeggen: Tot hier, en niet verder. Bewustwording is geen zachte term. Het is geen zweverige oproep tot meditatie of zelfzorg. Het is de moed om te zien wat er werkelijk speelt - in onszelf én in de wereld. Wie zijn ogen sluit, voedt de schaduw. Wie kijkt, ontmaskert haar. De tijd van wegkijken is voorbij. Er is een grens tussen menselijkheid en machtswellust, tussen waarheid en waanzin, tussen leiderschap en verheerlijking. Die grens wordt niet bewaakt door regeringen, maar door mensen die wakker zijn. Het Paard van Troje staat al binnen. De vraag is niet of we het zien, maar wanneer we durven handelen. Reflectie Misschien is dit het moment om jezelf één vraag te stellen: Waar laat ik angst mijn oordeel bepalen, en waar laat ik bewustzijn spreken? Want elke keer dat wij kiezen voor helderheid, openheid en menselijkheid, verzwakt de macht van het masker. Dat is waar echte verandering begint - niet in het Witte Huis , maar in ons Eigen Huis . Echte verandering ontstaat niet in systemen, maar in mensen die durven zien én voelen waar het écht om gaat. Want systemen bewegen pas wanneer wij dat doen. Wanneer één mens besluit niet langer mee te gaan in wat leeg is, verschuift er iets in het geheel. Bewustwording is geen theorie, maar een daad van moed - de moed om jezelf te doorzien, te voelen waar je bent afgedwaald, en terug te keren naar wat echt is. Dáár begint de verandering die blijft. “De toekomst verandert niet door te wachten op een nieuw tijdperk, maar door nu het bewustzijn te zijn dat het oude doorziet. Wie de waarheid ontwijkt, kiest onbewust voor herhaling. Alleen bewustzijn doorbreekt de cirkel en opent de weg naar wat komen wil.” - Visiewijszer
Drie naakte mannelijke figuren, elk met uitgestrekte armen en benen in cirkels en vierkanten, van Da Vinci.

The power that made the body, heals the body.

door John • 30 augustus 2025
Soms begint het met iets kleins. Een zin, een afbeelding, een gedachte die je niet meer loslaat. Zo was ik onlangs bij een chiropracticus. Aan de muur hing een eenvoudige, maar krachtige uitspraak: “The power that made the body, heals the body.” Een uitspraak van B.J. Palmer -ontwikkelde chiropractie wetenschap tot een universitaire studie- Ik merkte dat ik er niet zomaar langs kon kijken. Zoals zo vaak bij mij het geval is, werd ik er bijna naartoe gezogen. Woorden krijgen een andere lading, beelden voegen zich samen, en ergens diep vanbinnen ontstaat een beweging. Het is alsof er een verbinding wordt gelegd op een ander niveau – tussen tekst en ervaring, tussen zien en voelen. Die gedachte bracht mij bij een ander symbool: de Vitruviusman van Leonardo da Vinci . Een iconische tekening die laat zien hoe de mens tegelijk onderdeel is van het meetbare én van het onbegrensde. In deze blog leg ik uit hoe die twee werelden elkaar raken, en wat dat ons vandaag kan zeggen over gezondheid, bewustzijn en levenskracht. Als ik door iets diep aangeraakt wordt is meestal het begin van mijn proces: ik lees, ik kijk, en plotseling vallen losse puzzelstukken samen. Tekstfragmenten komen voorbij, visuele aspecten voegen zich in het verhaal, en dan móét het naar buiten. Zo ontstond ook deze blog: een poging om onder woorden te brengen wat er gebeurt wanneer een eeuwenoude afbeelding – de Vitruviusman – en een eenvoudige quote elkaar raken en samen een nieuw perspectief openen. De kracht die ons gemaakt heeft, kan ons ook genezen Vitruviusman, zelfhelend vermogen en innerlijke levenskracht. De Vitruviusman is meer dan een anatomische studie alleen. De vitruviusman van Leonardo da Vinci is een van de meest iconische afbeeldingen uit de kunst- en wetenschapsgeschiedenis. Een man -de mens- met gespreide armen en benen, gevangen in een cirkel en een vierkant. Wie goed kijkt, ziet meerdere armen en benen, alsof de figuur tegelijk in beweging is. Dit beeld symboliseert niet alleen anatomie en proportie, maar ook de verbinding tussen mens en universum . Het vierkant staat voor het aardse en meetbare, de cirkel voor het kosmische en oneindige. Precies daar, in dat kruispunt, staat de mens als beeld in een spiegel van het grotere geheel. Het zelfhelend vermogen van het lichaam De Vitruviusman verbeeldt wat wij ook in woorden kennen: het lichaam bezit een Innate Intelligence , een aangeboren levenskracht die ons vormt en onderhoudt. Deze kracht – de bron die ons tot leven riep – is ook in staat om het lichaam te herstellen en te genezen, zolang blokkades worden weggenomen. Denk aan het immuunsysteem, wondgenezing of balans herstellen na ziekte. Dit zelfhelend vermogen is geen mystiek idee, maar een dagelijkse realiteit die in ons allen werkzaam is. Oosterse filosofie en moderne inzichten Het idee van een innerlijke genezende kracht komt in vele tradities terug: In Oosterse filosofieën spreekt men van Chi of Prana. In de natuurgeneeskunde staat het zelf- herstellend vermogen centraal. Ook de moderne integratieve geneeskunde benadrukt de samenhang tussen lichaam, geest en omgeving. Voor sommigen is deze kracht puur biologisch te duiden, voor anderen is zij spiritueel – een verwijzing naar de natuur, tot God, of scheppingsenergie. Vertrouwen in het lichaam Dit perspectief is krachtig omdat het ons terugbrengt bij vertrouwen. Natuurlijk zijn artsen, therapieën en medicijnen soms noodzakelijk. Maar ze werken altijd in samenspel met de kracht die al in ons aanwezig is . Wie dit begrijpt, ziet gezondheid niet langer als iets dat enkel van buitenaf komt, maar als een proces van binnenuit . Een balans van voeding, energie, levensstijl en psyche, verbonden met iets groters dan onszelf: "Heel in al". De Vitruviusman als tijdloze spiegel De Vitruviusman is meer dan een kunstwerk. Hij is een spiegel die ons herinnert dat de mens niet alleen een lichaam is dat gemeten kan worden, maar ook een wezen dat verbonden is met het mysterie van het leven. Dezelfde kracht die ons vormde, werkt nog steeds in ons door. Dat inzicht opent ruimte voor herstel, groei en bewustwording. Wat dit betekent voor ons leven vandaag De vraag is dan: wat doen we met dit inzicht? In een wereld waar snelheid, productiviteit en controle vaak de boventoon voeren, vergeten we gemakkelijk dat het leven niet alleen maakbaar is. De Vitruviusman nodigt ons uit om stil te staan met de verbindingen vanuit het verleden, en te luisteren naar het lichaam zelf – naar signalen van vermoeidheid, spanning of juist vitaliteit. Gezondheid wordt dan meer dan de afwezigheid van ziekte : het is een voortdurende balans tussen lichaam, geest en omgeving. Zelfzorg krijgt een diepere betekenis : niet alleen zorgen voor het fysieke, maar ook voor rust, verbinding en zingeving. Bewustzijn wordt een sleutel : hoe beter we onszelf leren kennen, hoe beter we de kracht die in ons werkt kunnen laten stromen. Zo bekeken is de Vitruviusman geen tekening uit de Renaissance, maar een levend symbool dat ons ook vandaag iets te zeggen heeft. Hij roept ons op om onszelf te zien als deel van een groter geheel "Heel in al" – én als drager van een kracht die herstelt, vernieuwt en steeds opnieuw leven schept. Visiewijszer slotgedachte "Wat het leven schept, kan het leven ook herstellen. In onszelf ligt dezelfde bron die ons gevormd heeft, en die bron werkt nog altijd. Herstel is geen terugkeer naar hoe het ooit was, maar een beweging naar wie je werkelijk kunt zijn. Het leven wijst steeds opnieuw wegen aan waar kracht en kwetsbaarheid elkaar ontmoeten, waar stilte spreekt en waar groei ontstaat. Laat dit een uitnodiging zijn: onderzoek waar jouw bron spreekt, luister naar haar fluistering. Want telkens wanneer jij je verbindt met wat jou ooit tot leven riep, begint het leven opnieuw — in jou, door jou, met jou. En misschien is dát wel de ware reis: niet de bestemming bereiken, maar telkens opnieuw ontdekken dat jij zelf de weg bént — in bewust zijn, in bewust-er zijn, in bewust worden.”
Meer posts